Kriegsgefangenenpost


Belangrijkste bronnen

Over de gebeurtenissen in Stanislau en Neubrandenburg blijkt veel te vinden: historische rapporten, overzichten, wetenschappelijke publicaties en een onafzienbare stroom nijver handwerk van amateur-historici of doodgewone betrokkenen die dagboeken, brieven, foto’s, documenten, verslagen en/of eigen bevindingen verzamelden en aan het papier hebben toevertrouwd. Veel daarvan is ook op internet gezet, zodat hun kennis steeds verder en zelfs mondiaal verbreid wordt.


Stanislau 1942-1945

Stanislau 1942-1945 is één van de meest interessante bronnen. Jan de Waal ontdekte na het overlijden van zijn ouders documenten over de krijgsgevangenschap van zijn vader, Frans (F.G.J.) de Waal, waaronder foto's, getypte verslagen, brieven en tekeningen. Hij maakte er een website van en ontving van diverse lotgenoten nog meer informatie, foto's en tekeningen. Intussen biedt de steeds verder uitbreidende site links naar tientallen andere plaatsen op internet waar talrijke details te vinden zijn over de krijgsgevangenenkampen. Het is een kerstboom van documentatie met soms zeer verrassende vondsten


De informatie op de site wordt verhuisd naar een nieuwe,

Krijgsgevangen.nl

Krijgsgevangen.nl is gewijd aan alle Nederlandse officieren in krijgsgevangenschap, 1940-1945. De website is een initiatief van Johan van Hoppe, luitenant-kolonel bij de Koninklijke Landmacht.

De groep van 69 [weigeraars van de Erewoordverklaring, die onmiddellijk in krijgsgevangenschap werden genomen] heeft mijn interesse gewekt en in de afgelopen jaren heb ik verschillende personen geschreven en gesproken. Omdat er na de oorlog geen officiële erkenning is geweest van deze groep, waren velen nog steeds wat verbitterd, omdat men vond de enige juiste houding te hebben aangenomen met het weigeren van de erewoordverklaring.
In 1942 werden alsnog alle andere officieren in krijgsgevangenschap gevoerd en in 1943 kwamen alle officieren bij elkaar in Stalag 371 Stanislau, de weigeraars en de tekenaars. Hiermee verdween ten dele het verschil tussen tekenaars en weigeraars.
Op de site worden achtergronden gegeven over de verschillende krijgsgevangenkampen en over de behandeling van Nederlandse officieren in krijgsgevangenschap.


Kampinspecties van Zweden en het Rode Kruis

Het proefschrift van David Jan Smit, 'Onder de vlaggen van Zweden en het Rode Kruis' (1996; pdf) geeft een uitvoerig overzicht van de inspectiereizen die .'neutrale' Zweedse artsen uitvoerden in Duitse krijgsgevangenenkampen. Het is een medisch-historische studie naar aspecten van internationale bescherming van en hulp- en zorgverlening aan Nederlandse militairen in Duitse krijgsgevangenschap van 1940 tot 1945. Stanislau en Neubrandenburg komen uitgebreid aan bod.

Dagboek uit (o.a.) Neubrandenburg

Van de laatste maanden in het Kamp Neubrandenburg, inclusief de bevrijding door de Russen, is een nauwkeurig verslag bewaard gebleven. Mr. P.L.J.M.A. Müller, die als ‘vooraanstaande Nederlander’ tussen 4 mei 1942 en 18 juni 1943 als gijzelaar verbleef in Kamp St. Michielsgestel, kon een paar dagen naar huis in Venlo voordat hij zich op 22 juni moest melden in Amersfoort om als krijgsgevangene door te reizen naar Duitsland. Hij verbleef daar in het kamp Schildberg in Wartheland en in kamp Grune bij Lissa (30 km noord van Poznan) totdat hij werd overgeplaatst naar Neubrandenburg.
Sinds zijn vertrek uit Venlo hield hij een dagboek bij, waarin hij kort de bijzonderheden van de dag aanstipte. Voor dit verhaal is uit het Egodocument mr. P.L.J.M.A. Müller (Geheugen van Nederland) het gedeelte gebruikt sinds zijn aankomst in Neubrandenburg op 17 februari 1945 tot zijn thuiskomst in Venlo op 6 juni.

Het dagboek is te vinden op de site Geheugen van Nederland van de Koninklijke Bibliotheek; een fantastische bron van historische kennis, zoals bijvoorbeeld Erfgoed van de Oorlog, met (onder veel meer) ruim 800 oorlogsdagboeken. De zoekmachine opent een schatkamer van documenten.


Gedenkboek 1944

De cartoons in deze documentatie zijn afkomstig uit het Gedenkboek 1944 >

In de archieven van Geheugen van Nederland, het ‘het nationale programma voor de digitalisering van het Nederlands cultureel erfgoed’ van de Koninklijke Bibliotheek, bevindt zich een Gedenkboek 1944. Het draagt het Nederlandse wapen op de omslag. En het telt 88 pagina’s. Het is geschreven door (o.a.) luitenant-ter-zee Karel Jozef Leonard Andriessen, ‘gevangen genomen op 15 mei 1942 in Ede’ en het handelt over Oflag 69; het Kamp Neubrandenburg. Het hoofdstuk Oflag 67 – Jaarverslag 1944 is geheel aan dit Gedenkboek ontleend.

Het is met de pen geschreven in een fraai, evenwichtig schoonschrift. Maar de inkt was wel verbleekt toen het boek op de scan werd gelegd. De tekst is moeizaam leesbaar. Rechts op de pagina bevindt zich een menu. ‘Zoom’ maakt het boek doorbladerbaar; ‘Pdf’ maakt er een heel lang document van dat met enige moeite toch nog redelijk vanaf het beeldscherm leesbaar is.


Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog

dejong Juist bij een onderwerp als de Tweede Wereldoorlog is het van belang ook de ‘grote lijnen’ in de gaten te houden. Het standaardwerk van dr. L. de Jong, ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog’. biedt daarvoor een uitstekend uitgangspunt.Sinds december 2011 is het monumentale geschiedwerk - 16.000 pagina’s, verschenen in 14 delen, 29 banden, 25 kilo - op internet te downloaden.

Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) heeft met de introductie van ‘Het Koninkrijk’ op internet voorkomen dat het ‘standaardwerk van Loe de Jong’ in de vergetelheid zou geraken. Het was al een veeg teken dat werk van amateur-historici zelden meer verwijzingen naar ‘Het Koninkrijk’ bevatte. Want het was heksenwerk om er details in op te zoeken. ‘Een groot praktisch bezwaar van De Jongs werk is, dat het geen zaakregister bevat’, stelde (ook) Wikipedia. Weliswaar was (in deel 13) een soort overzicht verschenen (zie laatste deel in download, ‘Register’), maar dat bood weinig soelaas. Het bestond slechts uit topografische en persoonsnamen en ontbeerde zaaknamen. Elke plek bijvoorbeeld waar ‘Wilhelmina’ staat (800 keer?), wordt vermeld, maar iedere context ontbreekt.

De aanpak van De Jong is zeker niet onomstreden. Hij maakte een nogal scherp onderscheid tussen ‘goed’ en ‘fout’, terwijl er vaak sprake zou zijn van een ‘grijs verleden’. Er ontstond grote commotie toen De Jong de ‘excessen’ in Indië in deel 12 ’oorlogsmisdaden’ wilde noemen. Zijn aanpak van de kwestie-Aantjes oogstte veel kritiek. Bovendien was hij een havik in de Koude Oorlog.

Vergetelheid
Maar dat waren kwesties van interpretatie. Het monumentale werk omvat tienduizenden vaststaande feiten. Het zou tot in lengte van jaren een uitstekende uitgangsbasis kunnen bieden voor verdere studie, waaraan dan uit steeds meer bronnen steeds meer details kunnen worden toegevoegd.

Bij het redigeren van deze site Bruidegom achter oprikkeldraad kwam ik er tot mijn verbazing achter dat ‘Het Koninkrijk der Nedelanden in de Tweede Wereldoorlog’ niet op internet beschikbaar. Het was - in september 2011 - aanleiding voor een verhaal op de website Krapuul, Voor standaardwerk dr. L. de Jong – niet digitaal – dreigt vergetelheid:

Het Nederlandse standaardwerk over de Tweede Wereldoorlog, publiek domein, ‘onze’ geschiedenis, wetenschappelijke publicatie, naslagwerk, onmisbare historische bron en geheel gefinancierd van ‘ons belastinggeld’, blijft echter digitaal ontoegankelijk. Dat heeft als consequentie dat dit peperdure, mondiaal unieke werk – want geen enkel land heeft zijn eigen oorlogsgeschiedenis zó gedetailleerd op schrift gesteld – langzaam maar zeker in de vergetelheid dreigt te verdwijnen.
Het NIOD liet toen weten nog naar fondsen te zoeken om het project te realiseren. Die zijn inmidels kennelijk gevonden. Het Koninkrlijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog is intussen in zijn geheel te downloaden. Waarmee de bestudering van het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog een nieuwe impuls heeft gekregen.

Beeldbank Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH)

Eén van de 24 reproducties van tekeningen uit het krijgsgevangenkamp, gemaakt door krijgsgevangene G. 
    Holsheimer. Wachtpost De Beeldbank van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) heeft o.m. 150.000 militair-historische foto’s uit de Defensiearchieven voor het publiek toegankelijk gemaakt. Ze zijn via een zoekmachine gemakkelijk te vinden.

De zoekopdrachten: Stanislau en Neubrandenburg levert nauwelijks foto’s op, waaronder één voor propagandadoeleinden, die moest suggereren dat het in Stanislau eigenlijk om een vakantiekamp ging (zie voorpagina van dit verhaal); een kruis op een graf van een onverleden officier; een begrafenisplechtigheid; krijgsgevangenencabaret; een aalmoezenier. Maar des te mee vrijwel onbekende tekeningen, vervaardigd door voormalige kampbewoners, die het beeld geven dat ‘normaal’ foto’s zouden doen: de gebouwen, wachttorens, de keuken, vers gevallen sneeuw. Zelfs een speciale ‘Collectie van 24 tekeningen uit Stanislau’, vervaardigd door G. Holsheimer, paardenarts der eerste klasse.


Boeken

Vlooien Officieren Voor zover bekend zijn geen boeken verschenen met de krijgsgevangenschap van de officieren in Stanislau en Neubrandenburg als hoofdonderwerp. Twee boeken behandelen het leven in krijgsgevangenkampen, o.a. in Colditz, Stanislau en Neubrandenburg. De definities komen uit het proefschrift over Rode Kruis-inspecties van David Jan Smit.

In ‘De zak met vlooien’ legt G. van Amstel de nadruk op de ontsnappingen en de voorbereiding van ontsnappingen. Het is een spannend boek. De lezer krijgt het idee dat het leven in die dagen voornamelijk bestond uit studeren, sporten, muziek maken en pogingen tot ontsnapping, al dan niet met succes.

‘Officieren achter prikkeldraad, 1940-1945’ van Leo den Hartog is in meer objectieve stijl geschreven, goed gedocumenteerd en voorzien van bijlagen met belangrijke gegevens.


Acht miljoen krantenpagina’s

De Koninklijke Bibliotheek is eind 2006 gestart met het project Databank Digitale Dagbladen. Het project digitaliseert op grote schaal Nederlandse nationale, regionale, lokale en koloniale dagbladen en stelt deze gratis beschikbaar op internet. Het gaat in totaal om acht miljoen pagina's, vanaf de eerste krant uit 1618 tot aan kranten uit de twintigste eeuw.
Voor de periode 1940-1945 is er een aanvullende financiering vanuit het programma Erfgoed van de Oorlog van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Ook ’foute kranten’ zijn beschikbaar. KB vraagt u dan eerst of u ze echt wel wilt lezen.


Andere bronnen

De Slag om de Grebbeberg. ‘Uitgebreide website over de Slag om de Grebbeberg; uitgegroeid tot wellicht het meest uitgebreide en complete dossier denkbaar. Een digitaal overzicht dat de mogelijk meest tot de verbeelding sprekende slag in de Nederlandse geschiedenis virtueel bij de bezoeker in de huiskamer brengt.’.

Go2War2.nl. Project van STIWOT (Stichting Informatie Wereldoorlog Twee). Dit project is het grootste Nederlandstalige online naslagwerk over de Tweede Wereldoorlog.

Jan Borgman: Aantekeningen over de Tweede Wereldoorlog. Achtergrondverhaal over grote (en soms kleine) gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog in het perspectief van Nederland en Europa. De verschillende onderdelen kunnen in de linkerkolom worden aangeklikt..Onderdeel van Project Wittebrug.

Potloodtekeningen door kapitein Van Dulmen Krumpelman van de krijgsgevangenkampen Langwasser, Stanislau en Neubrandenburg. Klik voor de verschillende kampen kolom links. Verzameling werd in 1948 uitgegeven door het Ministerie van Oorlog.

De Bezetting, deel 15 van dr. L de Jong, De gevangenissen en concentratiekampen, geeft beelden en achtergronden van o.a. het afvoeren van Nederlandse krijgsgevangenen naar het kamp in Stanislau, maar vooral ook van de verschrikkingen in de concentratiekampen. Klik link voor originele video van de uitzending. Aflevering uit serie De Bezetting, uitgezonden tussen 1960 en 1965 (alle 21 delen)

Verdrag van Genève betreffende de behandeling krijgsgevangenen.

Lijst van Duitse woorden en uitdrukkingen in de Nederlandse taal. (Wikipedioa)

Oorlog van dag tot dag

Lijst van gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog: 1940 | 1941 | 1942 | 1943 | 1944 | 1945 (Wikipedia)

World War 2 – Timelines Europe. Eén van de onderdelen van de zeer uitgebreide websiite World War 2.net. ‘The website includes an exhaustive day by day timeline, covering every event that occured during World War 2, by military theatre and in chronological order from 1939 through to 1945, which gives a fascinating insight into the most devastating war in our history.’. De Europese tijdlijn geeft van 1939 tot 1945 per dag de belangrijkste oorlogsgebeurtenissen aan.

Der Reichskalender. Tages-Chronik der letzten 45 Reichsjahre. (1900-1945). Zeer uitgebreid, maar nadeel is dat elke dag afzonderlijk wordt behandeld.

Geheugen van Nederland. Enorme databank over het historisch verleden van ons land. Het inoeren van een naam, plaats of onderwerp kan tot zeer verrassende resultaten leiden.

Pers

Het Parool 1940 - 1945
Trouw 1943 - 1945
Oorlogskranten (selectie Oorlogskranten.nl)
Rotterdamsch Nieuwsblad 1929 –1946
Leeuwarder Couurant, maar ook Dagblad van het Noorden, Nieuwsblad van het Noorden en andere kranten
Zoek in historische kranten (Collectie Koninklijke Bibliotheek)

Contact: Rob Hirdes | André Horlings

Dit document is ook als PDF te downloaden:
Oorlogspost.pdf (8,3 MB)



Terug naar Inhoud


ANDRÉ HORLINGS OP INTERNET:
Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Het drama van de SS Pavon
Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact

Make a Free Website with Yola.