Kriegsgefangenenpost


Bevryding van Kamp Neu-Brandenburg

Van de laatste maanden in het Kamp Neubrandenburg, inclusief de bevrijding door de Russen, is een nauwkeurig verslag bewaard gebleven. Mr. P.L.J.M.A. Müller – zijn rang is onbekend - , die als ‘vooraanstaande Nederlander’ tussen 4 mei 1942 en 18 juni 1943 als gijzelaar verbleef in Kamp St. Michielsgestel, kon een paar dagen naar huis in Venlo voordat hij zich op 22 juni moest melden in Amersfoort om als krijgsgevangene door te reizen naar Duitsland. Hij verbleef daar in het kamp Schildberg in Wartheland en in kamp Grune bij Lissa (30 km noord van Poznan) totdat hij werd overgeplaatst naar Neubrandenburg.

Sinds zijn vertrek uit Venlo hield hij een dagboek bij, waarin hij kort de bijzonderheden van de dag aanstipte. Voor dit verhaal is uit het Egodocument mr. P.L.J.M.A. Müller (Geheugen van Nederland) het gedeelte gebruikt sinds zijn aankomst in Neubrandenburg op 17 februari 1945; volgens hem Neu-Brandenburg; zijn karakteristieke spelling is aangehouden. Maar wat is een plaatjesappèl?:

Reuter Standbeeld van Fritz Reuter in Neubrandenburg >

Zaterdag 17 Februari ‘45 - Om 3.30 uur (per trein) te Neu-Brandenburg gearriveerd. Om 9 uur uitgeladen en om 10 uur van het station vertrokken. De bagage wordt vanuit het kamp opgehaald en blyft onder Nederl. en Duitsche bewaking achter. Het is een vriendelijk stadje met goed onderhouden villa’s voor beter gepensioeneerden. Woonplaats van Fritz Reuter, die een standbeeld by het station heeft. Oude middeleeuwsche poorten en de oude wallen zyn veranderd in plantsoenen. Om 11.30 uur in het kamp, dat op een heuvel ligt, gearriveerd. Uren in de openlucht gewacht voor plaatjesappel (?) en Abwehr, gedurende welke tyd koffie met suiker werd verstrekt. Zeer hartelyk ontvangen door de beroepscollega’s en veel oude kennissen ontmoet. (…) Na 5 uur mag niemand meer naar buiten en er is geen verduistering aangebracht. Om 9 uur gaat het licht uit. W.C. en waschgelegenheid in de barak. In de barak zeer koud aangezien er maar een kachel gedurende twee uren per dag brandt met gesprokkeld vochtig hout.
De eerste dagen gebeurt er weinig bijzonders. Mr. Müller blijkt een trouw rooms-katholiek. Maar wat moet hij met lege opbergblikjes?:

Zondag 18 Februari - 8 uur gezongen H. Mis. 10 uur appel. Koffie by Wim v.d. Grinten. Diner: Boerenkool. Thee by Fr. V.d. Ven, Kengen en Sefke en later nog by Cornelissen. Ontvangst van brood, boter en kaas voor de geheele week. 4 uur Lydensmeditatie.
Maandag 19 Februari - Bezoek van kapt. Meyer met leege opbergblikjes. Diner: Groenten, ongeschilde aardappelen en jus. Thee by Kengen en later nog by Hornix. Lezing kapt. Fievez over het offensief van von Runstedt en het Verre Oosten. Luchtalarm.
Dinsdag 20 Februari - Drie maatjes havermouth uit de kampvoorraad van Lissa ontvangen. Op ziekenrapport geweest op advies van Dr. Pfälzer en voorgedragen voor licht dieet. Koffie by lt. Peeters. Diner: koolraap, aardappelen en jus. Thee by Cornelissen. 5 uur aardappelensoep. Luchtalarm. Gegevens verstrekt voor de Russische pas. Aankomst van 87 Poolsche officieren.
Die Poolse officieren waren de volgende dag ook weer weg. De volgende weken gebeurt er niet veel bijzonders. Wel is er voortdurend luchtalarm. Maar op 3 maart opeens een bericht uit Nederland:

Roermond bevryd.
Uit het vervolg blijkt dat Müller dicht bij een illegale radio zat en uitstekend op de hoogte was van het krijgsverloop. Steden ver weg worden veroverd, bruggenhoofden gevestigd, Nederlandse plaatsen bevryd. Een ’wedstryd in welsprekendheid’. Op 17 maart nieuws van tien dagen eerder:

Radio Frankfurt staakt zyn uitzendingen. Generaal Rauter in het ziekenhuis te Apeldoorn met schot door de long. Vele Nederlanders worden hiervoor gefusilleerd. Luchtalarm.
Op 25 maart een bericht uit de eigen - reeds bevrijde - woonplaats, Venlo:
De Koningin in Limburg en van het vliegveld Venlo vertrokken.

Commandant overleden

Carstens Generaal-majoor N.T. Carstens, 4-1-1886 Groningen – 4-4-1945 Neubrandenburg (Illustratie website Stanislau 1942-1954) Carstens ondertekende eind 1941 een brief waarin naar Engeland gevluchte officieren werden herinnerd aan hun Eerewoord om niet in actie te komen tegen de bezetter. >

De opmars gaat voort. Onder meer Enschede, Winterswyk, Oldenzaal en Doetinchem worden bevryd. Dan, opeens, beroering in het kamp:

Woensdag 4 April - Generaal Carstens, onze kampcommandant, overlydt tydens een wandeling aan een beroerte. Extra-appel, waarby gedachteniswoorden door zyn opvolger kolonel der kon. Marine van Almen. Het lyk wordt opgebaard in de kerkbarak in tenue met Nederlandsche vlag en eerewacht in groot tenue. Alle lezingen etc. worden afgelast.
De begrafenis is primitief:

Zaterdag 7 April - 9 uur dienst door den dominee Vaandeldrager voor de begrafenis van den generaal. 10 uur begrafenis zonder vuurpeloton en op een groentenkar welke met de mantels der marineofficieren nog een fatsoenlyk uiterlyk werd gegeven. Het kamp staat aangetreden in de kampstraat als laatste eerbewys aan den overleden commandant..
Een week later weer een gebeurtenis van internationaal belang:

Vrydag 13 April - President Rooseveldt overleden. Extra appel in barak te zyner nagedachtenis.

Kamp niet verlaten

Terwijl de geallieerde opmars aan beide fronten onverminderd doorgaat en er sprake is van de bevrijding van ‘3.000.000 krygsgevangenen en buitenlandsche arbeiders’ volgt een bijzonder bericht:

Zaterdag 14 April - Order van den Nederlandschen kampcommandant om het kamp niet te verlaten – dus geen pogingen om te ontvluchten meer te nemen – nu de bevryding naby is en instelling van een ordedienst voor in dienst te komen by de bevryding. Luchtalarm.

Woensdag 18 April Apeldoorn bevryd. Veldmaarschalk Model pleegt zelfmoord. Max Blokzyl gevangen genomen. Diner: Stamppot, wortelen en vleesch. Gevechten in Leipzig, Maagdenburg, Neurenberg en Dusseldurf. 50 K.M. van Dresden en 30 K.M. van Berlijn. We zullen nu ook wel den langsten tyd hier gezeten hebben. Luchtalarm. Geen water en geen licht.

Kamp toch verlaten?

Terwijl de Russische gevechten om de Duitse hoofdstad Berlijn beginnen krijgen de officieren een verwarrend verzoek:

Dinsdag 24 April - Vraag van den Duitschen commandant, of wy het kamp loopend willen verlaten voor overbrenging naar Flensburg of zitten blyven. Algemeen gevoelen: zitten blyven. 2 uur ’s nachts roode lichtkogels boven het kamp. Boven het lazaret worden 12 pakken met levensmiddelen en medicynen afgeworpen. Een mantel en een kop van een lichtkogel komen terecht in het waschlokaal van barak 11 en veroorzaken 3 gewonden.
De volgende dag wordt plaatjesappèl in de barak gehouden; ‘volgens de Abwehrhauptmann waarschijnlijk het laatste’.

Donderdag 26 April - Geen water. Berlyn omsingeld en Hitler neemt het opperbevel van de stad op zich. Nu zal het wel goed gaan (?) (…) Luchtalarm. In de buurt worden lichtkogels en 5 bommen afgeworpen.
Vrydag 27 April Door ons wordt een begin gemaakt met het graven van loopgraven. Diner: Erwtensoep met spek. Dieet: Pap. Bevel om te 2 uur te vertrekken. Protest van kolonel van Amelen, dat we niet gaan, want volgens bevel van Eisenhower moeten we blyven zitten en hy verzoekt schriftelyk bevel behoorlyk onderteekend. Uitstel verleend tot 7 uur. Engelschen, Amerikanen, Franschen en Belgen in het voorkamp weigeren eveneens te vertrekken. Slechts voor geweld zal geweken worden. De Duitsche commandant wordt voor alles verantwoordelyk gesteld en gedreigd met plaatsing van zyn naam op de lyst der oorlogsmisdadigers. (…) Eindelyk zegenviert het gezond verstand by de Duitsche officieren al is het ook vry laat. In Torgau op 25 April contact tuschen de geallieerde legers en wordt dit officieel in de hoofdsteden bekend gemaakt.

Bevrijding kamp Neubrandenburg

< Wehrmachtbericht 29. April 1945: 'Im mecklenburgisch-pommerschen Raume wurde die sowj. 5. Garde-Panzer-Armee neu herangeführt und drängte unsere Verbände auf Templin und die Seenkette zwischen Lychen, Neubrandenburg und Anklam zurück'.

Zaterdag 28 April 1945 - Geen appel, eerste begin van de naderende vryheid. (…) Mussolini gevangen genomen en Goebbels gesneuveld. 12 uur pap. 6 uur diner: bieten, aardappelen en haché. OM 6.30 UUR VERLAAT DE DUITSCHE BEWAKING HAAR POSTEN EN VERTREKT DE BEWAKING VAN HET KAMP. De omheiningsdraad wordt door ons op 4 plaatsen doorgeknipt en op de daken der barakken wordt P.O.W. geschilderd en de Nederlandsche kleuren. Langs de hoofdweg wordt een detachement Russisch sprekende officieren in bruine uniformen geplaatst om contact te kunnen opnemen met de Russen. Een gedeelte der wacht der Duitschers meldt zich by ons en wordt in arrest gesteld onder bewaking. (…)
Om 8.30 uur is de nadering der Russen reeds zichtbaar en bombardeeren zy het marinestation en het vliegveld. Het marinestation met zyn opslagplaatsen van benzine gaan in brand en levert een fantastisch gezicht. Het kamp gaat in de loopgraven en de voornaamste spullen worden uit de barakken gehaald en in de open lucht gedeponeerd, want we komen langzamerhand in de vuurlinie te liggen.

OM 11.50 UUR GROOT GEJUICH EN RYDT DE EERSTE RUSSISCHE TANK DOOR DE OMHEINING EN IS ONZE BEVRYDING EEN FEIT GEWORDEN. Prachtig steekt de donkere kolos af tegen den brandenden achtergrond van het marinestation. De Duitschers worden krygsgevangen gemaakt en de bevryders bevryden ons van de noodige pakketten.

Inhoud | Verder met: 'Niets is ons te dol'


Make a Free Website with Yola.